Felsefeyle İlgili Kavramlar

Adcılık (nominalizm): kavramın bir kelimeden başka bir şey olmadığını ve yalnız bir adı olan şeylerin var olduğunu öne süren öğreti.

Akılcılık (rasyonalizm): var olan hiçbir şeyin insan aklının ölçütlerine ters düşecek bir açıklaması olamaz görüşü.

Amoralizm : ahlakın nesnel ve evrensel bir temeli olabileceğini reddeden felsefe.

Anlıkçılık (entelektüalizm): zekayı duygulardan ve iradeden üstün tutan öğreti.

Atomculuk (atomizm): evrenin atomların birleşmesinden meydana geldiğini öne süren eski çağ öğretisi.

Bilimkuramı (epistemoloji): bilimlerin tarihini, gelişimini ve yöntemlerini konu alan felsefe dalı.

Bilinemezcilik (agnostisizm): insan zihninin mutlağı hiçbir zaman kavrayamayacağını ve metafizik bilgiye ulaşmanın imkansız olduğunu öne süren öğreti.

Bireycilik (individüalizm): bireyi toplumun temeli kabul eden öğreti.

Burada-Varlık (dasein, Alm): dünyada bulunmak anlamında düşünülen insanın varoluşu.(Heidegger)

Çağrışımcılık : fikirlerin ve tasarımların çağrışımını zihinsel yaşamın temeli ve bilginin kaynağı sayan öğreti.

Deneycilik (ampirizm): deneyi bilginin tek kaynağı sayan bilgi kuramı.

Determinizm (belirlenimcilik): doğaya veya insana ilişkin olaylar arasında neden sonuç ilişkileri vardır görüşü.

Dirimselcilik (vitalizm): hayati faaliyetlerin kendine özgü yasaları olduğunu öne süren öğreti.

Diyalektik (eytişim): gerçekliği, bu gerçeklikteki çelişmelerden yararlanarak çözümlemeğe ve böylelikle bu çelişmeleri aşmağa dayanan muhakeme yöntemi.

Dogmacılık (dogmatizm): kuşkuyu reddeden felsefe veya din.

Doğuştancılık (nativizm): bazı düşünce yapılarının insanda doğuştan var olduğunu öne süren öğreti.

Duyumculuk (sansüalizm): bilgilerimiz duyumlarımızdan kaynaklanır görüşü.

Erekbilim (teleoloji): bir ereklilik fikrine dayanan öğreti.

Etik : ahlakın temellerini inceleyen felsefe dalı.

Faydacılık veya Yararcılık (ütilitarizm): fayda düşüncesini her türlü eylemin kuralı sayan ahlak anlayışı.

Felsefe : dünyayı, kurduğu bir sisteme dayanarak kavramağa çalışan insanın yaratıcı etkinliği.

Gerçekçilik (realizm): gerçeği bilmenin gerçeğe erişmek olduğunu ve nesnesine ulaşabilen tek bilginin de bu olduğunu öne süren öğreti.

Gnozeoloji : bilginin temellerini inceleyen felsefe dalı.

Gölge Olay (apifenomen): bu görüngüye (fenomen) onu etkilemeksizin eklenen görüngü
.
Görecilik (rölativitizm): her türlü bilginin, kavramların ve tarihin değişkenliğinden ötürü ancak, kısmi, anlık bir değer taşıdığını öne süren öğreti.

Görüngübilim (fenomenoloji): şeylerin özünü, onları kavramağa çalışan bilincin etkinliğinde yeniden ele geçirmeğe dayanan felsefe yöntemi. (Husserl)

Hazcılık (hedonizm): hazzı yaşamın temeli veya amacı sayan ahlak sistemi.

Hümanizm : insanı ve insani değerleri bütün öteki değerlerden üstün tutan felsefe anlayışı.

İdealizm : her türlü var oluşu, her türlü varlığı düşünceye bağımlı kılan öğreti.

İkicilik (düalizm): tekçiliğe karşıt olarak, her şeyin kökeninde birbirine karşıt ve indirgenemez iki ilke bulunduğunu öne süren düşünce sistemi.

İradecilik (volontarizm): iradenin zekadan ve eylemin düşünceden üstün olduğunu öne süren öğreti.

Kadercilik veya Yazgıcılık (fatalizm): bütün olanların önceden belirlendiğini öne süren öğreti.

Kavramcılık (konseptüalizm): kavram onu ifade eden sözcükten ayrı bir gerçekliğe sahiptir görüşü.

Kişiselcilik (personalizm): insan kişiliğini temel değer kabul eden felsefe.

Maddecilik (materyalizm): maddenin dışında hiçbir şeyin var olmadığını ve zihnin bütünüyle maddesel olduğunu öne süren öğreti.

Mantıkçılık (lojisizm): muhakemenin mantığını, psikolojik yöntemlerinden daha önemli bulan görüş.

Metafizik : akılcı bilginin dışında kalan konuları inceleyen felsefe dalı.

Nedensellik İlkesi (kozalite): her olgunun bir sebebe dayandığını, aynı sebeplerin aynı koşullarda hep aynı sonuçları doğurduğunu öne süren ilke.

Numen : nesnenin, algıların dışında kalan özü. (Kant)

Olasıcılık (probabilizm): insanın gerçeğe ulaşamayacağı, olasılıklara dayanan görüşlerle yetinmesi gerektiği görüşü.

Özcülük (esansiyalizm): özün var oluştan daha önemli olduğunu öne süren felsefe.

Pozitivizm (olguculuk): bütün felsefi ve bilimsel çalışmaların, yalnız deneyle doğrulanabilen gerçek olguların çerçevesi içinde yürütülmesini öne süren felsefi öğreti.

Pragmacılık (pragmatizm): bir şeyin gerçekleşme olasılıklarını, gerçeğin ölçütü olarak kabul eden öğreti.

Seçmecilik (eklektizm): çeşitli sistemlerden en kabule değer gördükleri unsurları seçen kimi filozofların benimsediği düşünme yöntemi.

Spritüalizm (tinselcilik): ruhu öncelikli bir gerçeklik sayan öğreti.

Şeyleşme (reifikasyon): canlı gerçekliğin somut ve durağan bir şeye dönüşmesi.

Tanrıtanımazlık (ateizm): Tanrı’nın varlığını reddeden öğreti.

Tarihselcilik (historizm): tarihin kendi gücüyle ahlaki veya dini doğruları ortaya koyabileceğini öne süren öğreti.

Tekbencilik (solipsizm): duyumlarıyla birlikte ben’i tek gerçeklik kabul eden öğreti.

Tekçilik (monizm): ikiciliğe karşıt olarak, dünyanın tek bir tözden oluştuğunu öne süren sistem.

Töz (sübstans): kendinde ve kendinden var olan, ve başka bir şeyin kavramına gerek duymadan kendinden kavranabilen.

Transandantal : bilginin a priori (önsel) koşullarıyla ilgili olan (Kant)

Tümevarım (endüksiyon): özel durumlardan hareketle oluşturulmuş bir gözlemin, bir muhakemenin genelleştirilmesi.

Tümtanrıcılık(panteizm): dünya ile Tanrı’yı özdeşleştiren sistem.

Uzlaşımcılık (konvansiyonalizm): bilimlerin aksiyomlarını herkesçe kabul edilebilir varsayımlar kuram.

Ütopya : var olan toplumu her yönüyle kapsayacak bir ideal oluşturan, hayali bir toplum kurma.

Varlıkbilim (ontoloji): var olanların özü üzerine kurgusal bir biçimde düşünme.

Varoluşçuluk : önemli olan gerçeği kavramak, onu olabilirliği içinde yaşamak ve dolayısıyla, onun temelsizliğini duymak ve hatta saçma olduğunu görmektir.

Yanlışanlanabilirlik : bilimsel bir önermenin bir deneyle reddedilebilir olması.

Yapısalcılık : dilbilim, tarih, antropoloji, marksizm, edebiyat eleştirileri, psikanaliz gibi insan bilimlerinin çok çeşitli dallarını etkilemiş bir düşünce akımıdır.